در مقاله پیش رو قصد داریم تا جدید ترین قوانین مالیات بر ارث را مورد بررسی قرار دهیم . مالیات بر ارث حقی قانونی است که دولت در ما ترک فرد متوفی دارد و وراث ملزم به پرداخت آن هستند. در قانون گذشته گلایه های مالیاتی بی شماری از طرف مردم به رویه مالیات گیری از ارث پیش می آمد . به گفته عموم مردم این قوانین نا عادلانه بودند . همین امر باعث آن شد که این قانون مالیاتی بررسی مجدد شود و در قانون جدید به ادعای سازمان امور مالیاتی تعدیل شود. به‌عنوان مثال، مالیات ملک مسکونی و تجاری متفاوت است و گاهی فرد باید مبالغ بسیار گزافی برای دستیابی به سهم ارث خود بپردازند. در این حوزه مروری بر روند مالیات گیری کشور که به گفته وزیر اقتصاد، مالیات گیری کورکورانه بوده است، می‌تواند به خوبی نشان دهد که چرا مردم در این حوزه معترض بودند.
در این مقاله همانطور که مشاهده خواهید کرد در رابطه با جدید ترین ماده ها و تبصره های مرتبط با : ارث و ماترک، اشخاص و اموال مشمول مالیات بر ارث، طبقات وراث، نحوه تقسیم سهم الارث وراث، بدهی قابل کسر از ماترک متوفی، نحوه محاسبه مالیات بر ارث و نرخ های مقرر، وظایف مودیان مالیات بر ارث، تکالیف اشخاص ثالث در ارتباط با مالیات بر ارث، اختیارات، وظایف و تکالیف سازمان امور مالیاتی کشور و جرائم در خصوص مالیات بر ارث صحبت خواهیم نمود. همچنین درنهایت به بررسی آیین نامه های مالیات بر ارث خواهیم پرداخت .
ارث و ماترک
ارث در لغت به معنای آنچه از مال متوفی به وارث می رسد و در قانون مدنی گاه به معنی مال و گاه به معنی حقی که پس از مرگ شخص به بازماندگان او می رسد اطلاق شده است.
ماترک، دارایی به جای مانده از مورث است که شامل اموال، حقوق و مطالبات متوفی می باشد. در صورتی دارایی شخص عنوان ترکه پیدا می کند که شرایط ذیل برقرار باشد:
موت مورث، وجود وارث، وجود ترکه برای متوفی
اولا دیون متوفی به وارثان میت تعلق نمی گیرد، بلکه به ترکه تعلق دارد و باید از آن محل ادا گردد و چنانچه ترکه تکاپوی پرداخت دیون و حقوق متوفی را نکند، ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند. ثانيا ، ديون متعلق به ترکه باید قبل از تقسیم ادا شود.
اشخاص و اموال مشمول مالیات بر ارث
مطابق ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم، اموال و دارایی هایی (به استثنای موارد معنون در ماده ۲۴ ق.م.م) که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، مشمول مالیات می باشد.
طبقات وراث
وراث از نظر ماده ۸۶۲ قانون مدنی و ماده ۱۸ قانون مالیات های مستقیم به سه طبقه تقسیم می شوند:
-
وراث طبقه اول
که عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
-
وراث طبقه دوم
که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها.
-
وراث طبقه سوم
که عبارتند از : عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها.
قانون مدنی نزدیکی به متوفی را در ارث ملاک قرار داده و هر طبقه ای که نزدیک تر است بر طبقه دورتر مقدم داشته است. در طبقات ارث، وراث طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وراث طبقه قبل کسی نباشد.
نحوه تقسیم سهم الارث وراث
سهم الارث وراث بر طبق قانون مدنی تعیین می گردد که مهمترین احکام آن به شرح ذیل می باشد:
- اگر زوج (مرد) فوت نماید، زوجه (زن) در صورت فرزند دار بودن زوج، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غير منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد، سهم زوجه یک چهارم از همه اموال و مابقی به سایر ورثه تعلق دارد و چنانچه غیر از زوجه هیچ وارثی نداشته باشد، زن فقط سهم خود را می برد و بقیه اموال مرد متوفی در حکم اموال اشخاص بلا وارث بوده و به خزانه دولت تعلق می گیرد.
- اگر زوجه (زن) فوت نماید و فاقد فرزند باشد، یک چهارم از اموال به زوج (مرد) و مابقی به سایر ورثه تعلق دارد و در صورتی که فرزند داشته باشد، یک چهارم اموال وی به مرد و مابقی به سایر ورثه تعلق دارد و چنانچه غیر از زوج هیچ وارثی نداشته باشد، تمام ترکه زن متوفی به مرد می رسد.
- به فرزندان ذکور(پسر) دو برابر فرزندان اناث (دختر) ارث تعلق می گیرد.
- پدر و مادر متوفی در صورتی که متوفی فرزند داشته باشد، هر کدام از یک ششم ماترک متوفی ارث می برند و بقیه بین فرزندان تقسیم می گردد.
علاوه بر این لازم است بدانید که واحد های مالیاتی در تعیین سهم الارث برابر آنچه در دادنامه حصر وراثت معین گردیده، عمل می نمایند.
بدهی قابل کسر از ماترک متوفی
مطابق تبصره ۱ ماده ۲۶ قانون مالیات های مستقیم ، در صورتی که بدهی متوفی مستند به مدارک و اسناد مثبته قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید اداره امور مالیاتی صلاحیت دار قرار گیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود.
مطابق ماده ۲۱ ق.م.م، اموالی که جزء ماترک متوفی باشد و طبق قوانین یا احکام خاص، مالکیت آن سلب و یا به صورت بلاعوض در اختیار اشخاص موضوع ماده ۲ ق.م.م قرار گیرد، با تأیید اشخاص مزبور از شمول مالیات بر ارث خارج و در صورتی که بابت سلب مالكيت عوضی داده شود، ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده هر کدام کمتر باشد، جزء اموال مشمول مالیات بر ارث موضوع ردیف های مربوط در ماده ۱۷ ق.م.م محسوب و مشمول مالیات خواهد بود.
اموال معاف از مالیات ارث
مطابق ماده ۲۴ ق.م.م اموال زیر از شمول مالیات ارث خارج است:
- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه با بیمه گزار و با کارفرما از قبیل انواع بیمه های عمر و زندگی، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یک جا و یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می گردد.
- اموال منقول متعلق به مشمولین بند ۴ ماده ۳۹ قرارداد وین مورخ فروردین ماه ۱۳۴۰ و ماده ۵۱ قرارداد وین مورخ اردیبهشت ماه ۱۳۴۲ و بند ۴ ماده ۳۸ قرارداد وین مورخ اسفند ماه ۱۳۵۳ با رعایت شرایط مقرر در قرارداد مزبور با شرط معامله متقابل.
- اموالی که برای سازمانها و مؤسسه های مذکور در ماده ۲ ق.م.م مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به شرط تأیید سازمان ها و مؤسسه های مذکور.
- اثاث البيت محل سکونت متوفی.
مطابق ماده ۲۵ ق.م.م وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نخواهند بود.
نحوه محاسبه مالیات بر ارث بر اساس قانون جدید
- بر اساس ماده ۱۷ ق.م.م، اموال و دارایی هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، به شرح زیر مشمول مالیات است:
- نسبت به سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنای موارد مندرج در بند ۲ این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد ۳% .
- نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم 1.5 برابر نرخ های مذکور در تبصره 1 ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر ق.م.م طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث .
- نسبت به حق الامتياز و سایر اموال و حقوق مالی که در بند های مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ده درصد ۱۰% ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث .
- نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد ۲% بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث .
- نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم 1.5 برابر نرخ های مذکور در ماده ۵۹ ق.م.م به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث .
- نسبت به اموال و دارایی های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد ۱۰% ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث .
مطابق تبصره 1 ماده ۱۷ ق.م.م، محاسبه و اخذ مالیات بر ارث در مورد متوفیان قبل از لازم الاجرا شدن قانون مالیات های مستقیم اصلاحیه مورخ 31/4/1394 (تاریخ اجرای اصلاحیه یاد شده از ابتدای سال ۱۳۹۵ می باشد) اعم از اینکه پرونده مالیاتی برای آنها تشکیل شده یا نشده باشد، مشمول حکم ماده ۱۷ ق.م.م نخواهد بود.
مطابق تبصره ۲ ماده ۱۷ ق.م.م، نرخ های مذکور در این ماده مربوط به وراث طبقه اول است. در صورتی که وراث طبقات دوم و سوم باشند، نرخهای مذکور در این ماده به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد.
مطابق تبصره ۳ ماده ۱۷ ق.م.م، در صورتی که متوفی و وراث، تبعه خارجی باشند، اموال و دارایی های متوفی که در ایران واقع است، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود.
مطابق تبصره ۴ ماده ۱۷ ق.م.م، در مواردی که وراث سهم خود از اموال موضوع بندهای ۲، ۴ و ۵ این ماده را به اشخاص ثالث یا وراث دیگر انتقال دهند، علاوه بر مالیات بر ارث به شرح فصل مالیات بر ارث، مشمول مالیات طبق مقررات فصول مربوط خواهند بود.
مطابق تبصره ۵ ماده ۱۷ ق.م.م، حقوق ناشی از عقود اجاره به شرط تملیک با بانک ها و سایر نهاد های مالی و اعتباری، نسبت به عرصه و اعیان املاک بر اساس ارزش معاملاتی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه خواهد شد.
- بر اساس ماده ۳۸ ق.م.م، اموالی که به موجب نذر یا وصیت حسب مورد به وراث منتقل می شود به نرخ مذکور در ماده ۱۷ ق.م.م و در صورتی که به غیر وراث به استثنای اشخاص مذکور در بند ۳ ماده ۲۴ ق.م.م، منتقل شود مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.
در مواردی که منافع مالی، مورد نذر یا وصیت باشد و همچنین منافع مالی که مورد وقف و حبس است، اشخاص منتفع از منافع به استثنای اشخاص مذکور در بند ۳ ماده ۲۴ ق.م.م نسبت به منافع هر سال مشمول مالیات بر درآمد خواهند بود. مطابق تبصره ماده ۳۸ ق.م.م، مال مورد وصیت وقتی مشمول مالیات خواهد بود که وصیت با فوت موصی قطعی شده باشد.
وظایف مودیان مالیات بر ارث
- مطابق ماده ۲۶ ق.م.م، وراث متوفی (منفردة يا مجتمعة) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها موظفند به منظور کسر هزینه های کفن و دفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی از ماترک موضوع ماده ۱۷ ق.م.م، ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه ای حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها طبق فرم نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی تهیه می شود به انضمام مدارک زیر به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم نماید:
- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی ها و مطالبات متوفی.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد.
- در صورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه.
- رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع ذیربط.
- مطابق ماده ۳۹ ق.م.م، در مورد وقف، متولی و در مورد حبس و نذر، حبس و نذر کننده و در مورد وصیت، وصی مكلف اند حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی، حسب مورد، اظهار نامه ای روی نمونه ای که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می شود حاوی مشخصات و ارزش مال مورد وقف یا حبس یا نذر یا وصیت به انضمام اسناد مربوطه به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت دارند، مالیات متعلق را حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه پرداخت کنند.
مطابق تبصره ماده ۳۹ ق.م.م، در مواردی که موضوع وقف یا حبس یا نذر یا وصیت از مصادیق بند ۳ ماده ۲۴ ق.م.م یا مشمول مقررات فصل مالیات بر درآمد اتفاقی باشد واقف یا متولی، یا حبس و نذر کننده یا وصی حسب مورد مکلفند مشخصات اموال مورد وقف یا حبس یا نذر یا وصیت و مشخصات ذی نفع را روی نمونه ای که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می شود درج و حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم کنند و رسید دریافت دارند.
تکالیف اشخاص ثالث در ارتباط با مالیات بر ارث
مطابق ماده ۳۳ ق.م.م، مأموران کنسولی ایران در خارج از کشور موظف اند ظرف سه ماه از تاریخ اطلاع از وقوع فوت اتباع ایرانی مراتب را ضمن ارسال کلیه اطلاعات در مورد ماترک آنان اعم از منقول یا غیر منقول واقع در کشور محل مأموریت خود، با تعیین مشخصات و ارزش آنها، از طریق وزارت امور خارجه به وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام نمایند.
مطابق ماده ۳۴ ق.م.م، اشخاص زیر مجاز نیستند قبل از اخذ گواهی پرداخت مالیات مربوط موضوع قانون مالیات های مستقیم، اموال و دارایی های متوفی را به وراث یا موصی له تسلیم کنند و یا به نام آنها ثبت و یا معاملاتی راجع به اموال و دارایی های مزبور انجام دهند:
بانک ها و سایر مؤسسات مالی و اعتباری، شرکت ها، مؤسسات، نهادهای عمومی غیردولتی و سایر اشخاص حقوقی دولتی و غیردولتی که وجوه نقد یا سفته یا جواهر و یا هر نوع مال دیگر از متوفی نزد خود دارند.
- ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیرمنقول را به اسم وراث یا موصی له ثبت می نمایند.
- دفاتر اسناد رسمی موقعی که می خواهند تقسیم نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و دارایی های متوفی را ثبت نمایند.
- شرکت هایی که متوفی در آنها مالک سهام یا سهم الشرکه می باشد.
- شرکت های کارگزاری، صندوق های سرمایه گذاری و سایر نهاد های مالی.
- صندوق های دادگستری و صندوق های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور اشخاص مذکور در بند های یاد شده (به استثنای اشخاص موضوع بند های ۲ و۶ و اشخاص موضوع بند های ۱ و ۲ ماده ۲ ق.م.م) در صورت تخلف علاوه بر اینکه تا معادل ارزش مال مشمول وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرایم متعلق مسؤولیت تضامنی دارند، مشمول جریمه ای به میزان دو برابر مالیات متعلق نیز خواهند بود. در مورد بانک ها، شرکت ها و مؤسسات دولتی متخلف و شرکا و معاونان وی در تخلف نیز مسؤولیت تضامنی خواهند داشت.
محاکم دادگستری، ادارات اجرای احکام دادگستری، ادارات ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه و اداره سرپرستی صغار و محجورین، صندوق های دادگستری، صندوق های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور و اشخاص موضوع بند های ۱ و ۲ ماده ۲ ق.م.م در صورتی که در حیطه وظایف قانونی خود حکمی را در خصوص اموال و دارایی های متوفی صادر یا اجرا نمایند، موظفند رونوشت یا تصویر آن حکم را ظرف مهلت ده روز حسب مورد پس از صدور یا اجرا به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند.
کارکنان مقصر کلیه اشخاص حقوقی مذکور، در صورت عدم ارسال حکم یا عدم اخذ مفاصای مالیاتی، علاوه بر مجازات مربوط به تخلفات اداری و قانونی دستگاه مربوط به خود، مکلف به پرداخت جزای نقدی معادل دو برابر خسارت وارده به دولت با اقامه دعوی از طرف سازمان امور مالیاتی کشور به موجب حکم مراجع قضایی ذیربط خواهند بود. این حکم در مورد شرکا و معاونان متخلفان مذکور نیز مجری است.
مطابق تبصره 1 ماده ۳۴ ق.م.م، سازمان امور مالیاتی کشور می تواند اشخاصی را که اموال موضوع بند ۱ ماده ۱۷ ق.م.م را نزد خود دارند مکلف نماید قبل از پرداخت یا تحويل اموال مزبور به وراث، مالیات متعلق را کسر و تا آخر ماه بعد از پرداخت به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز و مابقی آن را به وراث یا ذی نفعان دیگر پرداخت نمایند در این صورت اشخاص مذکور مکلفند مشخصات وراث یا ذی نفعان دیگر و مبالغ پرداختی را ظرف مدت مذکور به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام کنند.
مطابق تبصره ۲ ماده ۳۴ ق.م.م، آیین نامه اجرایی این ماده به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این قانون به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
اختیارات، وظایف و تکالیف سازمان امور مالیاتی کشور در خصوص مالیات بر ارث
مطابق ماده ۲۶ ق.م.م، وراث متوفی (منفردة يا مجتمعة) یا ولی یا آمین یا قیم یا نماینده قانونی آنها موظفند به منظور کسر هزینه های کفن و دفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی از ماترک موضوع ماده ۱۷ ق.م.م، ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه ای حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها طبق فرم نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی تهیه می شود به انضمام مدارک زیر به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم نماید:
- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی ها مطالبات متوفی
- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی اگر وصیت نامه موجود باشد.
- در صورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه.
- رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع ذیربط.
اداره امور مالیاتی مربوط مکلف است اظهارنامه تسلیمی در مهلت مقرر را رسیدگی و به شرح زیر اقدام کند:
- الف- در صورتی که ارزش روز کلیه ماترک متوفی کمتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد، اموال و دارایی های متوفی مشمول مالیات موضوع ماده ۱۷ ق.م.م نخواهد شد و مالیات های پرداختی موضوع ماده ۱۷ ق.م.م با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت کننده مسترد خواهد شد.
- ب- در صورتی که ارزش روز ماترک بیشتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن باشد، در این صورت موارد مزبور به ترتیب از ارزش روز اموال و دارایی های موضوع بندهای 1، 2، 3، 4 و 5 ماده ۱۷ فانون مالیات های مستقیم .
کسر و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول مالیات خواهد شد و اضافه مالیات های پرداختی موضوع ماده ۱۷ ق.م.م با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت کننده مسترد خواهد شد.
- ج- در صورتی که کل ماترک یا بخشی از آن مطابق بندهای الف و ب مشمول مالیات نباشد، اداره امور مالیاتی موظف است گواهی لازم مبنی بر بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحويل اموال و دارایی غیر مشمول متوفی به وراث را حسب موارد مذکور در ماده ۱۷ ق.م.م به عنوان مراجع ذیربط صادر نماید.
مطابق تبصره ۲ ماده ۲۶ ق.م.م، آیین نامه اجرایی این ماده در مورد نحوه رسیدگی، ارزیابی اموال و دارایی ها و صدور گواهی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه میشود و به تصویب هیأت وزیران می رسد.
جرایم مالیات بر ارث
مطابق ماده ۹ آیین نامه اجرایی موضوع تبصره ۲ ماده ۲۶ ق.م.م، عدم تسليم اظهارنامه مالیاتی موضوع ماده ۲۹ ق.م.م یا تسليم اظهارنامه خارج از موعد مقرر موجب تعلق جریمه ماده ۱۹۲ ق.م.م نخواهد بود.
آیین نامه های مالیات بر ارث
در ادامه همراه ما باشید تا همه آیین نامه های مالیات بر ارث را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم . همچنین ماده ها و تبصره های قانون جدید مالیات بر ارث را نیز در ادامه مطلب بازگو خواهیم کرد.
آیین نامه اجرایی موضوع تبصره ۲ ماده ۲۶ قانون مالیات های مستقیم موضوع تصویب نامه شماره ۳۸۶۲/ت ۵۲۸۰۴هـ
- ماده ۱- در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
- الف – قانون: قانون مالیات های مستقیم – مصوب ۱۳۶۶- و اصلاحیه های بعدی آن.
- ب- تابعیت: به ترتیب مقرر در قانون مدنی.
- پ- اقامتگاه: به ترتیب مقرر در قانون مدنی.
- ت- اداره امور مالیاتی صلاحیت دار: اداره امور مالیاتی که آخرین اقامتگاه قانونی متوفی در محدوده آن واقع شده است. اگر متوفی در ایران مقیم نبوده، اداره امور مالیاتی مربوط در تهران خواهد بود.
- ث- فوت فرضی: مطابق تعاریف و شرایط مقرر در قانون مدنی و قانون امور حسبی.
- ج- مؤدی: اشخاص موضوع صدر ماده ۲۶ ق.م.م (وراث متوفی (منفردا یا مجتمعة) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها)
- چ- اظهارنامه: نمونه کاربرگی (فرمی) که حداقل شامل اطلاعات هویتی و مکانی متوفی و وراث و اموال و دارایی ها و بدهی ها، هزینه های کفن و دفن و واجبات مالی و عبادی و دیون محقق متوفی که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و در دسترس مؤدیان قرار می گیرد.
- ماده ۲- اداره امور مالیاتی صلاحیت دار مکلف است اظهارنامه هایی که در موعد مقرر (حداکثر یکسال از تاریخ فوت متوفی) تسلیم شده باشد، رسیدگی و نسبت به ارزیابی اموال، دارایی ها و بررسی بدهی های متوفی به شرح زیر اقدام نماید:
- الف – مبنای ارزیابی اموال و دارایی ها، ارزش روز آنها در زمان فوت می باشد.
- ب- مرجع اعلام ارزش سهام متوفی در شرکت های پذیرفته شده در بورس و بازارهای خارج از بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار می باشد. در مورد سهام و سهم الشرکه و حقوق مالی متوفی در سهام و سهم الشرکه سایر اشخاص حقوقی، ارزش آن بر اساس رسیدگی اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تعیین خواهد شد.
- پ- مبنای ارزیابی ارزش روز اموال و دارایی ها به تاریخ فوت متوفی بر اساس تحقیقات اداره امور مالیاتی صلاحیت دار است. در مورد ساختمانهایی که با توجه به نوع مصالح یا طرز معماری خاص دارای ارزش فوق العاده هستند و همچنین در ارزیابی جواهر و اشیای نفیس و سایر موارد خاص، از نظر کارشناس یا کارشناسان رسمی و متخصص یا متخصصین امر استفاده می شود. در این صورت هزینه مربوط توسط سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت خواهد شد.
- ت- در مورد سپرده های نزد بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری و اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار، اصل مبلغ سپرده یا اوراق و سود متعلقه پرداخت نشده تا تاریخ فوت متوفی ملاک می باشد.
- ث- در مورد اموال و دارایی هایی که به صورت اجاره به شرط تملیک میباشد مبلغ بدهی بابت اصل تسهیلات و سود و کارمزد معوق تا زمان فوت در صورتی که مستند به مدارک و اسناد مثبته قانونی باشد به عنوان بدهی پذیرفته می شود.
- ج- واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی با ارائه تأییدیه و تسویه مربوط از مراجع ذیربط و همچنین هزینه های کفن و دفن در حدود عرف و عادت.
- چ- سایر بدهی های متوفی مستند به مدارک و اسناد مثبته قانونی که اصالت آن مورد تأیید اداره امور مالیاتی صلاحیت دار قرار گیرد.
تبصره ۱- در مواردی که برای یک پرونده چند اظهارنامه از طرف مؤدی در موعد مقرر قانونی تسلیم شده باشد و یا مؤدی نسبت به تسلیم اظهارنامه اصلاحی در موعد مقرر قانونی اقدام نموده باشد، اداره امور مالیاتی صلاحیت دار مکلف به رسیدگی و ارزیابی کلیه اظهارنامه های مذکور با رعایت مقررات مربوط می باشد.
تبصره ۲- ارائه گواهی حصر وراثت توسط مؤدی، برای رسیدگی به پرونده مالیاتی ضروری است. در صورت دسترسی به گواهی مذکور از طریق سامانه الکترونیکی مرجع صادر کننده، ضرورتی به تسلیم آن توسط مؤدی نمی باشد.
تبصره ۳- اداره امور مالیاتی صلاحیت دار رسیدگی کننده به اظهارنامه مؤدی موظف است با رعایت قوانین و مقررات مربوط، اموال و دارایی اظهارنشده متوفی را شناسایی و نسبت به ارزیابی آنها اقدام نماید.
تبصره ۴- دیون، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن متوفی حداکثر تا سقف ارزش اموال و دارایی های ابراز شده در اظهارنامه تسلیمی در موعد مقرر با رعایت ترتیبات مقرر در بند ب ماده ۲۶ ق.م.م (اعم از اموال و دارایی های ابراز شده با شناسایی شده توسط اداره امور مالیاتی صلاحیت دار) کسر می گردد.
تبصره ۵- موارد مصرح در صدر ماده ۲۱ و مواد ۲۴ و ۲۵ قانون، از شمول ارزیابی ماترک خارج می باشد.
تبصره ۶- اداره امور مالیاتی صلاحیت دار موظف است نتیجه رسیدگی و ارزیابی خود را طی کاربرگ (فرم ارزیابی اموال و دارایی ها و بدهی های موضوع ماده ۲۶ ق.م.م که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می گردد به مؤدی ابلاغ نماید.
- ماده ۳- گواهی بند ج موضوع ماده ۲۶ ق.م.م، به درخواست مؤدی و پس از ارزیابی و رسیدگی اداره امور مالیاتی صلاحیت دار، به شرح زیر صادر می گردد:
- الف- در مواردی که ارزش اموال و دارایی های ارزیابی شده کمتر و یا مساوی دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد در این صورت اموال و دارایی هایی که مورد ارزیابی واقع شده اند، مشمول مالیات موضوع ماده ۱۷ ق.م.م نبوده و گواهی موضوع بند ج این ماده به عنوان مراجع ذیربط صادر خواهد شد.
- ب- در مواردی که ارزش اموال و دارایی های ارزیابی شده بیشتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد در این صورت جمع کل دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن به ترتیب از ارزش روز (ارزش ارزیابی شده) اموال و دارایی های موضوع بندهای ۱، ۲، ۳، ۴ و ۵ ماده ۱۷ ق.م.م کسر و نسبت به آن بخش از اموال و دارایی هایی که به ترتیب مذكور معادل ارزش دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن می باشد، گواهی موضوع بند ج این ماده به عنوان مراجع ذیربط صادر خواهد شد.
تبصره ۱- در مواردی که کسر دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن با رعایت بندهای مذکور در ماده ۱۷ ق.م.م، بخشی از یک بند از اموال دارایی های موضوع ماده یاد شده باشد، در این صورت انتخاب اموال و دارایی مورد نظر برای کسر موارد مذکور در آن ردیف با مؤدی می باشد.
تبصره ۲- نمونه کاربرگ (فرم) گواهی موضوع ماده ۲۶ ق.م.م توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می گردد. در گواهی صادره باید حداقل اطلاعات مربوط به نوع اموال و دارایی ها، مشخصات متمایز کننده آن دارایی و ارزش آنها در روز فوت درج گردد.
تبصره 3- چنانچه پس از صدور گواهی، اطلاعاتی مبنی بر وجود اموال و دارایی هایی که در اظهارنامه ابراز نشده و یا در رسیدگی اداره امور مالیاتی صلاحیت دار منظور نگردد، به دست آید، اداره امور مالیاتی صلاحیت دار موظف است گزارش رسیدگی اصلاحی با رعایت ترتیبات مقرر در بند (ب) ماده ۲۶ ق.م.م تنظیم و گواهی اصلاحی مربوط را مطابق مقررات صادر نماید.
تبصره ۴- در صورتی که مؤدی در اجرای ماده ۱۷ ق.م.م نسبت به پرداخت مالیات اقدام نموده باشد و پس از رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی مشخص شود، بابت كل ماترک یا بخشی از آن مشمول مالیات نباشد، مالیات های پرداختی با ارائه اسناد و مدارک مثبته مطابق قانون مسترد خواهد شد.
- ماده ۴- دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن قابل کسر از اموال و دارایی های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است (موضوع بند ۶ ماده ۱۷ ق.م.م) نخواهد بود.
- ماده ۵- در موارد فوت فرضی و همچنین در صورتی که تاریخ فوت متوفی به طور دقیق مشخص نباشد تاریخ صدور گواهی فوت توسط مراجع قضایی ملاک عمل خواهد بود.
- ماده ۶- چنانچه اظهارنامه مالیات بر ارث به غیر از اداره امور مالیاتی صلاحیت دار اقامتگاه قانونی متوفی تسلیم شده باشد، ادارات مذکور مکلفند مراتب را به همراه اسناد و مدارک مربوط به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار ارسال نمایند و مراتب را به طور مقتضی به تسلیم کننده اظهارنامه اعلام نمایند.
- ماده ۷- کسر دیون محقق، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن متوفی از ماترک موضوع ماده ۱۷ ق.م.م مستلزم تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث در موعد مقرر قانونی (ظرف یکسال از تاریخ فوت متوفی) با رعایت سایر مقررات مربوط می باشد.
- ماده ۸- در صورتی که در تعیین ارزش اموال و دارایی ها و بدهی های متوفی اختلافی بین اداره امور مالیاتی صلاحیت دار و مؤدیان ایجاد گردد، با اعتراض مؤدی موضوع خارج از نوبت در مراجع حل اختلاف مالیاتی موضوع قانون مطرح و ارزش تعیین شده مطابق رأی قطعی مراجع مذکور (موضوع فصل سوم از باب پنجم قانون) ملاک عمل قرار می گیرد.
- ماده ۹- عدم تسليم اظهارنامه مالیاتی موضوع ماده ۲۶ ق.م.م یا تسلیم اظهارنامه خارج از موعد مقرر موجب تعلق جریمه ماده ۱۹۲ ق.م.م نخواهد بود.
آیین نامه اجرایی موضوع تبصره ۲ ماده ۳۴ قانون مالیات های مستقیم موضوع تصویب نامه شماره ۳۸۶۹/ت ۵۸۸۵هـ
- ماده ۱- در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند.
- الف – قانون: قانون مالیاتهای مستقیم و اصلاحیه های بعدی آن.
- ب- اداره امور مالیاتی صلاحیت دار: اداره امور مالیاتی که آخرین اقامتگاه متوفی در محدوده آن واقع شده است.
- ج- اقامتگاه: به ترتیب مقرر در قانون مدنی.
- د – مؤدی: اشخاص موضوع صدر ماده ۲۶ ق.م.م (وراث متوفی (منفردة يا مجتمعة) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها).
- هـ – تابعیت: به ترتیب مقرر در قانون مدنی.
- و- سازمان: سازمان امور مالیاتی کشور.
- ماده ۲- اشخاص مذکور در ماده ۳۴ ق.م.م، تکلیفی در خصوص دریافت گواهی موضوع این آیین نامه از مؤدیانی که حسب ماده ۲۶ ق.م.م نسبت به تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر قانونی اقدام کرده اند و گواهی های موضوع ماده فوق را در خصوص اموال و دارایی های متوفی دریافت کرده اند، برای همان اموال و دارایی ها ندارند.
تبصره – در مواردی که در اجرای بند ب ماده ۲۶ ق.م.م، بخشی از ارزش یک مال پس از کسر دیون محقق، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن، مشمول مالیات نشود، باقیمانده آن مال به نسبت ارزش کل مال مزبور در زمان فوت، به مأخذ و نرخهای بندهای ۱ تا ۵ ماده ۱۷ قانون مشمول مالیات خواهد بود.
- ماده ۳- مؤدیانی که حسب ماده ۲۶ ق.م.م نسبت به تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر قانونی اقدام نکرده اند، مکلفند قبل از دریافت یا انتقال و یا ثبت اموال و دارایی های فوق، گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م را دریافت نمایند. حکم این ماده در مورد مؤدیانی که گواهی موضوع ماده مذکور را برای تمام یا قسمتی از اموال و دارایی های متوفی دریافت نکرده اند نیز جاری است.
تبصره ۱- مؤدیان باید نسبت به تسلیم گواهی حصر وراثت برای دریافت گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م اقدام نمایند. در صورتی که گواهی مذکور از طریق مراجع ذیربط به سازمان ارسال شده باشد، نیاز به تسلیم مجدد آن توسط مؤدی نمی باشد.
تبصره ۲- اشخاص موضوع تبصره ۳ ماده ۱۷ ق.م.م، مکلف به ارائه تأییدیه اداره کنسولی وزارت امور خارجه برای تعیین تابعیت وراث و متوفی می باشند.
- ماده ۴- در اجرای ماده ۳۹ ق.م.م و تبصره آن، چنانچه حسب رسیدگی اداره امور مالیاتی صلاحیت دار، به اشخاص مذکور در این ماده مالیاتی تعلق نگیرد و یا مالیات متعلق را پرداخت کرده باشند، اداره امور مالیاتی صلاحیت دار مکلف است بنا به درخواست متقاضی، گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م را صادر کند.
- ماده ۵- اشخاص مذکور در ماده ۳۴ ق.م.م، مطابق حکم ماده مذکور مجاز نخواهند بود قبل از اخذ گواهی پرداخت مالیات مذکور در این آیین نامه و یا گواهی موضوع بند ج ماده ۲۶ ق.م.م، اموال و دارایی های متوفی را به وراث یا موصی له تسلیم کنند و یا به نام آنها ثبت یا تقسیم و یا معاملاتی راجع به اموال و دارایی های مزبور انجام دهند.
تبصره – اموال موضوع بندهای ۱ و ۲ و ۳ و ۴ ماده ۲۴ ق.م.م، مشمول مقررات این آیین نامه نخواهند بود.
- ماده ۶- اداره امور مالیاتی صلاحیت دار موظف است در صورت تخلف اشخاص مذکور در ماده ۳۴ ق.م.م (به استثنای اشخاص موضوع بندهای ۲ و ۶ ماده ۳۴ و اشخاص موضوع بندهای ۱ و ۲ ماده ۲ق.م.م) با توجه به مسؤولیت تضامنی آنان با مؤدی، طبق مقررات این قانون نسبت به مطالبه مالیات و جرایم متعلقه از آنان اقدام کند.
تبصره – سازمان در صورتی که به مواردی از عدم ارسال حکم یا انتقال اموال بدون اخذ مفاصا حساب مالیاتی از سوی محاکم دادگستری، ادارات اجرای احکام دادگستری، ادارات ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه و اداره سرپرستی صغار و محجورین، صندوقهای دادگستری، صندوق های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور و اشخاص موضوع بندهای ۱ و ۲ ماده ۲ قانون برخورد نماید، موظف است تخلف کارکنان مقصر و شرکا و معاونان آنها را برای اعمال مجازات های موضوع این ماده به دستگاه اجرایی ذی ربط و مراجع قضایی حسب مورد گزارش و یا اقامه دعوا کند.
- ماده ۷- اشخاص مذکور در ماده ۳۴ ق.م.م مكلفند در صورت استعلام سازمان یا اداره امور مالیاتی صلاحیت دار، مشخصات اموال و دارایی های متوفی نزد خود را به سازمان با اداره مذکور حسب مورد اعلام کنند.
- ماده ۸- در موارد درخواست گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م، اداره امور مالیاتی موظف است پس از بررسی و رسیدگی های لازم نتیجه رسیدگی را در قالب کاربرگی (فرمی) که حداقل در بر گیرنده اطلاعات هویتی، نوع و ارزش اموال و دارایی ها، نرخ و مبلغ مالیات متعلق باشد به مؤدی ابلاغ و در صورت پرداخت مالیات، گواهی موضوع ماده مذکور را جهت ارائه به مرجع ذی ربط صادر کند.
- ماده ۹- گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م توسط اداره امور مالیاتی صلاحیت دار برای هر یک از اموال و دارایی ها به تفکیک به صورت موردی و ظرف مدت یک هفته پس از پرداخت مالیات متعلق صادر خواهد شد.
- ماده ۱۰- اعتبار گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م حسب مورد تا تاریخ تحویل، ثبت، انتقال و یا معامله اموال و دارایی برای ذی نفع یا ذی نفعان مندرج در گواهی مذکور می باشد.
- ماده ۱۱- در مواردی که مؤدی در اجرای مقررات ماده ۲۶ ق.م.م، نسبت به تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر قانونی اقدام کرده باشد، در موارد درخواست صدور گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م چنانچه مال و دارایی موردنظر در اظهارنامه و یا رسیدگی اداره امور مالیاتی در اجرای ماده ۲۶ ق.م.م منظور نشده باشد، ابتدا باید نسبت به اصلاح رسیدگی و ارزیابی اموال و دارایی ها و گواهی صادره در اجرای ماده مذکور اقدام و سپس مالیات متعلق با رعایت مقررات ماده ۱۷ ق.م.م تعیین شود.
- ماده ۱۲- سپرده ها و سودهای متعلق متوفی نزد بانکها و اشخاص موضوع تبصره ماده ۱۴۵ ق.م.م، به نرخ بند ۱ ماده ۱۷ ق.م.م و سپرده ها و سودهای متعلق متوفی نزد سایر اشخاص به نرخ مذکور در بند ۳ ماده ۱۷ ق.م.م تحت عنوان سایر اموال و دارایی مشمول مالیات است.
- ماده ۱۳- چنانچه در خصوص میزان مالیات مشخصه بین مؤدی و اداره امور مالیاتی اختلاف باشد، پس از پرداخت مالیات تعیین شده، ضمن صدور گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م، اعتراض مؤدی قابل طرح در مراجع حل اختلاف مالیاتی موضوع مواد ۲۱۶، ۲۳۸، ۲۴۴، ۲۴۷، ۲۵۱ و ۲۵۱ مکرر قانون می باشد. در صورتی که طبق رأی قطعی مراجع مذکور، مشخص شود مالیاتی اضافه پرداخت شده است، اضافه پرداختی مالیات با رعایت مقررات مسترد خواهد شد.
- ماده ۱۴- در مواردی که مؤدی بدون انتقال اموال و دارایی متوفی به نام خود، قصد انتقال اموال و دارایی به اشخاص ثالث یا وراث دیگر را داشته باشد، علاوه بر پرداخت مالیات موضوع فصل مالیات بر ارث و صدور گواهی موضوع ماده ۳۴ ق.م.م، مطابق مقررات مربوط مشمول مالیات نقل و انتقال مربوط به آن اموال و دارایی ها نیز می باشد.
- ماده ۱۵- چنانچه قبل از تحویل و یا انتقال اموال و دارایی های متوفی به وراث، یکی یا تعدادی از ورثه فوت شوند، در این حالت با توجه به مقررات این آیین نامه و آیین نامه موضوع ماده ۲۶ ق.م.م کلیه اقدامات برای دو یا چند متوفی به صورت جداگانه انجام و محاسبه می شود.
- ماده ۱۶- نمونه کاربرگ (فرم) گواهی های موضوع ماده ۳۴ ق.م.م، توسط سازمان تهیه و در اختیار متقاضیان قرار می گیرد.
