شاید شما هم جزو افرادی باشید که اصطلاح مصادره را شنیده باشید و برایتان سوال پیش آمده باشد که در حقیقت مصادره چیست؟ دولت در چه شرایط و موقعیت هایی میتواند که اموال یک فرد را مصادره کند؟ و انواع مصادره اموال کدامند؟ و در صورت مصادره شدن اموال توسط دولت آیا شما میتوانید اعتراض به مصادره اموال کنید؟ و آیا این اعتراض تاثیری هم خواهد داشت یا خیر؟ باید بگوییم در اصل 49 قانون اساسی هم این موارد ذکر شده است و ما در این مقاله قصد داریم تا به صورت مختصر بر این موارد مروری داشته و در رابطه با آنها توضیحاتی را بدهیم پس در ادامه با ما همراه باشید.
مصادره چیست؟
در حقیقت برای پاسخ به این سوال که مصادره چیست؟ باید بگوییم که به طور عمده حقوقدانان عمل مصادره اموال و ضبط کردن اموال را به یک معنا میدانند اما یک تفاوتی که میان آنها وجود دارد این است که دلیل ضبط اموال در برخی مواقع به منظور تامین است اما مصادره اموال و دارایی شخص به دلیل مجازاتی است که فرد انجام داده است. لازم به ذکر است که اگر اموال فردی مصادره شود مالکیت آنها برای همیشه از فرد مذکور گرفته میشود و او برای همیشه از آنها محروم خواهد شد. حال عمل مصادره اموال و تصمیم گیری در رابطه با آنها به وسیله کدام نهاد انجام میگیرد؟ مصادره و رسیدگی به امور آن در دادگاه کیفیری و یا داد گاه انقلاب انجام میشود.
در ماده 49 قانون اساسی هم به وضوح آمده است که بر دولت واجب است تا اموالی که از افردی که مرتکب به جرم هایی نظیر قمار، اختلاص و رشوه شده اند، گرقته است را به افرادی که حقیسقتا صاحب و مالک آنها هستند برساند. اگر در یک شرایط خاصی هم مشخص نبود که این اموال در حقیقت به چه کسانی تعلق دارد، در این صورت دولت موظف است تا این اموال را به بیت المال منتقل کند.
حال اگر بخواهیم معنای مصادره را برایتان ساده تر توضیح دهیم باید بگوییم که در واقع مصادره به معنای گرفتن اموالی است که شخص آنها را از راه غیر قانونی و یا غیر شرعی به دست آورده است. برای جرائم دیگری مثل قاچاق و احتکار نیز قانون مجازات مصادره را درنظرگرفته است . اموال به دست آمده در این جرائم مصادره میشود و به بیت المال انتقال می یابد.
در ادامه برایتان تعدادی از مواد قانون مدنی در این رابطه را برایتان ذکر کردیم:
ماده 4: اگر مال موضوع مصادره مشاع باشد، نسبت به حصه مرتکب، ارزيابي و مطابق قانون اقدام به مصادره ميشود.
ماده 5: در صورت تعدد مالکان محل نگهداري، صرفاً حصه مالکي كه محكوم به مصادره شده، مشمول ماده 24 قانون ميشود.
ماده 8: اگر مال موضوع حکم مصادره مشمول ماده 24 قانون بلاصاحب، مجهول المالک، يا صاحب آن متواري باشد، تحويل نهاد مأذون از سوي ولي فقيه ميشود.
تفاوت ضبط با مصادره
برای بیان تفاوت ضبط و مصادره، به بیان معنای ضبط میپردازیم. این کار معمولا در پرونده هایی که اصولا کیفری هستند صورت میگیرد. به طور عمده ضبط اموال به دو شکل دائم و موقت اتفاق می افتد. اگر اموال به صورت دائم گرفته و ضبط شود دیگر برای فرد این امکان وجود ندارد تا فرد بتواند آن ها را دوباره پس بگیرد اما در ضبط به صورت موقتی این امکان وجود دارد که شخص اموال خود را پس بگیرد.
اگر دادگاه فرد را احضار کند و اما او بدون این که عذر درستی داشته باشد در دادگاه حاضر نشود. مال کافی از فرد گرفته میشود و یا طبق قوانین وثیقه برای فرد ضبط میشود. ضبط کردن اموال در شرایطی اتفاق می افتد که فرد مرتکب جرمی شده باشد. اما مصادره اموال توسط دادگاه کیفری مشخص میشود.
شرایط مصادره
اگر یک پرونده کیفری در حال رسیدگی باشد، در این صورت بر عهده داستان و یا بازپرس پرونده است که به درخواست و تقاضای ذی نفع تکلیف اموال که از طریق ارتکاپ یک جرم بدست آمده را کاملا مشخص و واضح کند و یا اگر که قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب را صادر کند ضروری است تا در رابطه با ضبط و یا معدوم کردن اشیای ناشی از جرم تصمیم گیری کند. حال باید بگوییم که استرداد اموال و دارایی در صورتی محقق میشود که شرایط زیر را داشته باشد:
- وجود تمام یا قسمتی از آن اشیا و اموال در بازپرسی یا دادرسی لازم نباشد.
- اجناس و اموال، بلامعارض باشد. در اینجا منظور این است که برای یک مال، مالکین متعارض و متعددی وجود نداشته باشد.
- در شمار اشیا و اموالی نباشد که باید ضبط یا معدوم گردد: اشیایی که به لحاظ قانونی نگهداری و وجود آنها جرم و غیر قانونی است نه تنها مالکیت ندارند بلکه نباید در اختیار و فرد باشد.
در شرایطی که اموال ناشی از جرم یا وسیله ارتکاب جرم از موارد مصرح در قانون و یا متعلق به اموال دولتی باشد، در این صورت اموال مصادره میشود. در مواردی هم در جریان رسیدگی اموال متهم در رابطه با جرم بوده ضبط میگردد. ضبط و مصادره اموال به عنوان یک مجازات در کنار مجازات اولیه است.
دادگاه موظف است قبل از تصمیم گرفتن و صدور حکم به ضبط و مصادره اموال، اسناد و مدارک مربوط به مالکيت اموال چه عادي و يا رسمي، همچنين ادعاي مالکيت شخص ثالث را نسبت به اموال فوقالاشعار مورد بررسي قرار داده و بعد از آن تصمیم نهایی را بگیرد. اعتراض اشخاص ثالث نسبت به ضبط و مصادره با رعايت مفاد قانون آئين دادرسي مدني با تقديم داخواست در داگاه صادر کننده حکم قابل پذيرش است. در خصوص وسائط نقليه که مالکيت غير نسبت به آن ثابت شده صرفا در صورت علم و اطلاع مالک از حمل مواد مخدر با وسيله مزبور قابل ضبط است.
بر طبق آنچه که در ماده 2 آمده است، ضبط کردن اموال توسط شهربانی و با حضور داشتن نماینده دادسرای شهرستان انجام میشود و بعد از جمع شدن اموال و دارایی های منقول صورتي از آن با حضور نماينده دادسرا با ذكر مشخصات از هر حيث تهيه و بعد از ارزيابي در گنجينه شهرباني مهر و موم خواهد شد.
اگر بعد از ضبط کردن و يا مصادره اموال و دارایی موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر حكم به استرداد اموال موصوف از سمت مرجع ذيصلاح قضايي صادر شود چنانچه عين دارایی موجود و در تصرف ستاد (دبيرخانه ستاد و واحدهاي تابعه، دستگاههاي عضو …) باشد عينا و در غير اينصورت وجه حاصل از فروش و اگر مال در امر مبارزه با مواد مخدر از بين رفته باشد قيمت كارشناسي زمان از بين رفتن به ذينفع تأديه میشود.
اعتراض به مصادره اموال
در صورتی که دارایی و اموال شما مورد ضبط و یا مصادره قرار گرفته است و قصد دارید تا نسبت به این موضوع اعتراض کنید لازم است تا بدانید که نهادی که بر ضبط اموال نظارت دارد با نهاد مصادره اموال متفاوت است. اگر اموال شخص به دستور دادستان ضبط و گرفته شود، دادگاه برای اعتراض نخواهد بود اما برای مصادره اموال و اشیا برای فرد این امکان وجود دارد که به دادگاه نیز اعتراض کرد و این مورد در دیوان عالی کشور بررسی خواهد شد و در صورت نیاز در آن تجدید نظر خواهد شد.
